Lukarna to rodzaj drewnianej nadbudówki na dachu, w której umieszczone jest okno. Składa się ze ścianki frontowej z otworem okiennym, osłonowych ścianek bocznych oraz odpowiedniego zadaszenia. Ściankę frontową, która stanowi równocześnie oparcie dla zadaszenia, wykonujemy z drewna lub — w lukarnach szerszych — jako żelbetową.

Tajniki konstrukcji lukarny
Lekką konstrukcję lukarny budujemy między krokwiami. Ścianki lukarny to kilka desek (o grubości ok. 4 cm i szerokości 10-15 cm), przybitych do krokwi w rozstawie co 60 cm. Na nich opiera się daszek (najczęściej jednospadowy). Szkielet lukarny możemy usztywnić, obijając go na zewnątrz np. wodoodporną sklejką. Takie okna, mimo że wypełniają całą powierzchnię czołową lukarny, są z reguły zbyt małe, dlatego zwykle decydujemy się na kilka lukarn obok siebie.
Jeżeli chcemy zbudować większą lukarnę na dachu już istniejącym, wówczas musimy zdecydować się na zmiany w jego konstrukcji. Konieczne jest bowiem przecięcie jednej lub dwóch krokwi. Krokwie krawędziowe musimy wzmocnić, chociażby przez ich podwojenie. Konstrukcja takiej lukarny jest podobna, jak tej pomiędzy dwiema krokwiami, jednak ze względu na jej szerokość (zwykle ok. 180 cm) daszek zwykle jest dwuspadowy. Lukarnę, tak jak cały dach, musimy ocieplić wełną mineralną. Niezbędne są również folie paro- i wiatroizolacyjne.

Wykończenie na różne sposoby
Lukarnę od wewnątrz najczęściej wykańczamy płytami gipsowo-kartonowymi. Spoiny pomiędzy nimi wypełniamy gipsową masą szpachlową. Od strony zewnętrznej lukarnę wykańczamy zwykle deskami, ale możemy ją też otynkować. Wówczas przyklejamy do niej, lub mocujemy mechanicznie, płyty styropianowe grubości minimum 4 cm i układamy na siatce z włókna szklanego tynk cienkowarstwowy.
Rodzaj tynku powinniśmy dobrać tak, aby pasował do elewacji budynku. Może to być tynk mineralny lub akrylowy, silikonowy lub silikatowy. Jeżeli dom jest murowany, możemy — chcąc zachować jego jednolity wygląd — zamiast drewnianych ścianek lukarny postawić murowane. Murujemy je z takiej samej cegły, jak ściany budynku, używając wodo- i mrozoodpornej zaprawy murarskiej.

Jaki kształt i rozmieszczenie
Dobrze zaprojektowane i ciekawie wykończone lukarny są bardzo efektownym detalem architektonicznym. Pasują zarówno do budynków o tradycyjnej architekturze, jak i tych nowoczesnych. Urozmaicają kształt dachu, tworząc w nim załamania i nisze. Najczęściej spotykamy lukarny prostokątne, ale mogą mieć też one bardziej wyrafinowane kształty. Wyjątkowo urokliwe są tzw. wole oczka lub lukarny owalne czy trójkątne.
O rozmieszczeniu lukarny i jej kształcie decyduje w dużej mierze symetria dachu i kąt jego nachylenia. Lukarny najlepiej wyglądają na dachach stromych o nachyleniu powyżej 45 st., posadowionych na wysokich (powyżej 1 m) ściankach kolankowych. Skosy dachowe nie ograniczają wówczas nadmiernie dopływu światła dziennego, a wnęka lukarny nie jest zbyt głęboka.

A na górze daszek albo łuk
Zadaszenie lukarny może mieć formę jedno-, dwu- lub czterospadowego daszku bądź łuku. Pokrywamy je tym samym materiałem, co podstawowy dach budynku. Na zadaszenie lukarny łukowej potrzebujemy dachówki o specjalnym kształcie, dającej się układać na łukach, np. karpiówki.
Na większych daszkach warto zamontować rynny, które ochronią przed pryskającą wodą i odprowadzą jej nadmiar na główną połać dachu. Najlepiej, gdy zadaszenie tworzy jak najdalej wysunięty okap, wtedy spływająca woda nie będzie zalewała szyb. Pamiętajmy także o uszczelnieniu połączenia ścianek bocznych lukarny z połacią dachową, aby zabezpieczyć się przed przenikaniem w głąb dachu wody opadowej i tej z topniejącego śniegu, który w tym miejscu gromadzi się zwykle w większej ilości. W tym celu montujemy tam szerokie blachy koszowe i zakładamy dodatkowe uszczelki zapobiegające przenikaniu wody pod pokrycie.

A ja wolę wole oko...
Przemysław Szlagowski, ekspert producenta chemii budowlanej
Wole oko to specyficzny i dosyć trudny do wykonania typ lukarny. Jednakże ma wśród inwestorów wielu zwolenników ze względu na swój niezaprzeczalny urok. Wykonanie wolego oka wymaga odpowiedniego materiału, uwzględniającego oryginalny kształt lukarny. Najczęściej wybierana jest dachówka karpiówka. Jednak stosuje się również gonty drewniane, bitumiczne lub ceramiczne, łupek, dachówkę zakładkową, a nawet blachodachówkę.
Przy budowie należy uwzględnić takie podstawowe parametry, jak proporcje wysokości i szerokości ściany frontowej wolego oka oraz kąt spadku połaci. Wole oko wymaga od wykonawcy szczególnej dokładności i dobrej znajomości zasad tworzenia konstrukcji drewnianych.

Rafał Śliwiak