Zabezpieczenia mechaniczne zamykają potencjalnemu intruzowi drogę, utrudniają mu wejście do strefy chronionej czy też blokują drogę ucieczki. Mogą to być odpowiednie drzwi, okna, rolety, zamki, sejfy, skarbce itp.
Na zabezpieczeniach elektronicznych ciążą inne zadania. Mają one mianowicie powiadamiać o naruszeniu strefy chronionej, a więc w pewnym stopniu zadziałać po fakcie. Tak działają systemy alarmowe sygnalizacji włamania i napadu (wg PN-93/E-08390-14, PN-EN 50131-1:1997), potocznie zwane po prostu systemami alarmowymi.

Dla złodzieja mniej czasu niż dla ochrony
Zasada, której należy trzymać się przy wyborze środków ochrony, jest od dawna niezmienna. Zabezpieczenia mechaniczne muszą powstrzymywać intruza tak długo, aby system elektroniczny mógł powiadomić właściwe osoby o naruszeniu strefy chronionej, i żeby miały one czas na przybycie dopóki intruz będzie na miejscu zdarzenia.
— Załóżmy, że jedynym sposobem naruszenia strefy chronionej przez intruza jest pokonanie drzwi o zwiększonej odporności na włamanie klasy C — daje przykład Andrzej Wesołowski, współwłaściciel olsztyńskiej firmy zajmującej się systemami zabezpieczeń. — Nie chodzi tu o drzwi popularnie nazywane antywłamaniowymi, dostępne w marketach. W przypadku klasy C na pokonanie drzwi potrzeba minimum 20 minut. Wobec tego załoga interwencyjna agencji ochrony musi znaleźć się na miejscu zdarzenia w czasie krótszym, lub — w granicznej sytuacji — równym tym 20 minutom. Wówczas intruz zostanie ujęty na gorącym uczynku. Z tego możemy wysnuć wniosek, że zawieranie z agencjami ochrony umów na dłuższy czas interwencji jest bezcelowe.

Informacje trafiają do centrali alarmowej
Sercem sytemu alarmowego jest centrala. Według normy centrala alarmowa to urządzenie, które przynajmniej przyjmuje i przetwarza żądania włączania i wyłączania systemu oraz stany swoich wejść, działa według określonego algorytmu, umożliwia wytworzenie tzw. stanu alarmowania.
Do centrali trafiają wszystkie informacje zbierane przez inne urządzenia. Są one następnie przetwarzane i na ich podstawie podejmowane są odpowiednie decyzje dotyczące dalszych działań. O tym, jakie będą to działania, decyduje użytkownik, odpowiednio programując centralę.
— Ze względu na swoje znaczenie, centrala alarmowa musi być jak najlepiej strzeżona i niedostępna dla potencjalnego włamywacza — podkreśla Andrzej Wesołowski. — Jeśli zdołałby on w szybkim czasie odnaleźć i unieszkodliwić centralę, to nawet najlepszy system alarmowy okaże się nieskuteczny.

Reakcja zależy od zaprogramowania
Centrala jest urządzeniem przeznaczonym do sterowania pracą systemu alarmowego, sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem chronionego obiektu. Nadzór ten często nie ogranicza się tylko do ochrony przeciwwłamaniowej i sygnalizacji napadu, lecz może dotyczyć również kontroli prawidłowego funkcjonowania obiektu.
Stan instalacji alarmowej kontrolowany jest w sposób ciągły. Naruszenie któregoś z elementów wchodzących w skład systemu alarmowego wywołuje tzw. alarm sabotażowy. Podczas czuwania centrala otrzymuje informacje z poszczególnych czujek i podejmuje decyzje o tym, czy sygnalizować alarm.
— Ponieważ do centrali mogą być podłączone różne czujki, rodzaj i sposób alarmowania zależy od algorytmów zaprogramowanych przez instalatora — wyjaśnia Andrzej Wesołowski. — Centrala może inaczej reagować na sygnał z czujki pożarowej czy czujnika gazu, a inaczej na sygnał z czujnika kontrolującego np. poziom wody.

Jakie koszty, a jakie korzyści?
Często zadawane pytanie, który rodzaj zabezpieczeń jest lepszy — elektroniczny czy mechaniczny — jest po prostu źle postawione. Środki obu rodzajów spełniają bowiem różne zadania i w innym celu są stosowane. Mówiąc najprościej, zabezpieczenia mechaniczne, zwane także pasywnymi, zamykają i blokują, a elektroniczne — powiadamiają o naruszeniu strefy chronionej środkami mechanicznymi.
W oparciu o powyższy wykres można ocenić, że przy podobnych kosztach to jednak zabezpieczenia budowlano-mechaniczno-architekoniczne dają większą skuteczność ochrony. Trzeba przy tym jednoznacznie stwierdzić, że aby system ochrony był pełny, oba rodzaje zabezpieczeń muszą ze sobą współdziałać. Innym istotnym elementem systemu jest ochrona fizyczna i monitoring. Ostatnio coraz popularniejsze jest pojęcie mechatroniki, a więc współdziałania mechaniki, elektroniki i informatyki.

Alarm niejedno ma imię
System alarmowy może sygnalizować alarm, reagując na różne sytuacje, jakie zaistniały w chronionym obiekcie. Podstawowymi typami alarmów sygnalizowanych przez centralę są:
— włamaniowy — po naruszeniu wejścia w strefie, w której załączono czuwanie,
— pożarowy — wyzwalany przez czujki pożarowe, z klawiatury lub w inny sposób (np. przyciskiem pożarowym),
— sabotażowy — związany z naruszeniem w instalacji alarmowej któregoś ze styków antysabotażowych (obudowy czujek, modułów), uszkodzeniem okablowania, itp.,
— napadowy — wyzwalany z klawiatury lub w inny sposób ustalony przez instalatora (np. przyciskiem napadowym),
— pomocniczy — możliwy do uruchomienia z klawiatury (np. wezwanie pomocy medycznej) lub w inny sposób ustalony przez instalatora (np. pilotem lub przyciskiem),
— techniczny — sygnalizowany przez różnego rodzaju specjalistyczne czujniki (np. czujkę zalania wodą).

Rafał Śliwiak